Het trainen van de geest in aandacht en compassie

Het trainen van de geest in aandacht en compassie
door Bert van Baar

Bert van Baar is als cultureel antropoloog gepromoveerd op het Tibetaanse boeddhisme en studeert reeds meer dan twintig jaar bij Sogyal Rinpoche, auteur van “Het Tibetaanse boek van leven en sterven”.
Bert schreef zelf onder meer “Boeddhisme in een notendop” en “Dalai Lama, wijze van deze tijd”. In zijn workshops presenteert hij de essentie van wat hij geleerd heeft, in een vorm die geschikt is voor mensen van alle gezindten en tradities.

Besluit gelukkig te zijn
Of we nu wit zijn of zwart, arm of rijk, man of vrouw, gelovig of niet, allemaal willen we gelukkig worden en lijden vermijden. Dat zit nou eenmaal in de aard van het beestje. Maar wat is geluk en hoe krijg je het? Natuurlijk helpen zaken als rijkdom, gezondheid en vrienden hierbij, maar zij geven ons geen garantie. Geluk hangt uiteindelijk van onszelf af, van de staat van onze eigen geest. Tevredenheid, warmhartigheid, innerlijke rust – hoe krijg je dat? Dat is nog niet zo gemakkelijk. Gelukkig zijn begint met een besluit. Wat er ook gebeurt, ik zal gelukkig zijn! Wat me ook gebeurt, ik zal gelukkig leven en ik zal gelukkig sterven! Het is een besluit dat een zet in de goede richting geeft. Al snel blijkt dan dat er een hoop werk te doen is, ieder dag weer. De uitdaging van dit innerlijk werk vraagt om liefdevol aanwezig te kunnen zijn zonder door uiterlijke omstandigheden uit het veld geslagen te worden. Niet door een muur op te trekken. Dat zou niet werken. Nee, integendeel. Juist door onze muren neer te halen en volledig voor de wereld en de ander open te staan, kunnen we vrij worden van onszelf en de omstandigheden. Dat is een lange weg, maar als we het uiteindelijke doel helder voor ogen hebben, weten we welke richting we op moeten gaan. Iedere dag weer, ieder moment, stap voor stap.

Innerlijke ruimte ontdekken
Wanneer we ons zo in beweging zetten, kunnen we ons gaan afvragen waardoor we bewogen worden. We richten de blik dan naar binnen en gaan op onderzoek in ons innerlijk. Door middel van reflectie, meditatie en uitwisseling proberen we erin door te dringen en uit te vinden wat ons beweegt. Wat is onze motivatie in het leven? Wat is er echt belangrijk? Wat willen we bereiken? Waar gaan we naar toe? Waar zijn we nu? Wie ben ik eigenlijk? Wat is het in mij dat deze vragen stelt? Moet ik wel ergens naar toe? Misschien is het dan goed om eerst eens te leren hier aan te komen. Hier en nu aanwezig te zijn. Niet te denken aan gisteren, noch vooruit te lopen op morgen, maar gewoon eens adem te halen, hier en nu, aanwezig. Je bent de stille ruimte.

In de stille ruimte van het hart van de geest is plaats voor alles. Je mag alles denken, alles voelen, je hoeft je niet op een bepaalde manier voor te doen. Je hoeft niet spiritueel te zijn, of vredig, of intelligent, of gelovig, of ongelovig. Je mag alles laten zijn zoals het is. Er hoeft helemaal niets veranderd te worden. Laat eerst eens alles zijn zoals het is, zoals het zich voordoet. Oordeel niet, probeer niets te veranderen. Pas dan kun je beginnen met aandacht te schenken aan wat er eigenlijk is. Even niet interpreteren, even het niet-weten laten rusten in het zijn. Het is goed zo. Het is een begin. Het is het begin. Ieder moment weer opnieuw. Ieder moment fris. Het is er altijd en je hebt er niets voor nodig. Je moet enkel leren om aandacht te geven.

Aandacht geven aan aandacht geven
Is onze aandacht eigenlijk wel onze aandacht? Wat bedoel ik daarmee? Onze aandacht gaat alle kanten op. We worden door van alles verleid. Onze zintuigen worden aan alle kanten geprikkeld, onze gevoelens komen en gaan en overweldigen ons telkens weer.
Onze gedachten sleuren ons mee van verleden naar heden naar toekomst, van hier naar daar, vol hoop en angsten en verwachtingen en meningen. Onze aandacht is niet onze aandacht. We moeten eerst eens leren enkel gewaar te worden, waar te nemen, zodat we aandacht kunnen leren geven aan waar we aandacht aan willen geven, aan wat we echt belangrijk vinden. Dit is belangrijk. Dit is het belangrijkste. Dit is waar het pad naar vrijheid begint. Het begint opnieuw met een besluit. Het besluit is dat je niet langer geleefd wilt worden door alle gedachten, emoties, meningen en zintuiglijke ervaringen die zich dag en nacht maar blijven voordoen. Het besluit is dat je stopt je daarmee te identificeren, dat je herkent dat voortgejakkerd te worden door die wervelwind niet datgene is wat je gelukkig maakt. Wanneer je dit herkent, ben je klaar om serieus te beginnen met het trainen van je geest. Het trainen van je geest begint met het trainen van je aandacht, zodat jouw aandacht inderdaad jouw aandacht is en niet de speelbal van wat zich voordoet in de omstandigheden en in je geest.

De bron van compassie
In de workshops gaan we door een proces van bewustwording. Enerzijds is er het ontdekken van een grote visie, het thuiskomen in de innerlijke ruimte. Anderzijds zijn er de praktische methoden en reflecties die hierbij helpen. Kom je eenmaal thuis in de innerlijke ruimte, dan begin je te zien dat we niet op onszelf bestaan. We zijn verbonden met alle anderen, we zijn onderling afhankelijk. Waar we vrij zijn, zien we dat anderen verstrikt zitten. Hun lijden kunnen we voelen als het onze. Wanneer anderen niet gelukkig zijn, hoe kunnen we dan zelf helemaal gelukkig zijn? Inzicht in de ruimte van onze geest, die ontstaat door het verblijven in de stilte en de acceptatie van wat in ons opkomt, leidt van nature naar compassie; het meevoelen met de ander en de wens hem of haar te helpen in nood. Compassie ligt in onze natuur als sociale wezens besloten. De training van de geest door het trainen van onze aandacht leidt dan ook naar het trainen van onze geest in compassie: compassie voor onszelf en compassie voor de ander. Er bestaan vele oefeningen die ons kunnen helpen om het natuurlijke zaad van compassie, dat we in ons hebben, te leren uitbreiden, zodat we niet alleen compassie voelen voor degenen die we liefhebben en die ons na staan, maar ook voor onbekenden en zelfs voor hen die ons willen kwetsen. Ook zij die ons kwetsen, doen dit omdat ze gelukkig willen worden en lijden vermijden. Het feit dat ze dit op zo’n verwrongen manier nastreven door bijvoorbeeld boos te worden en anderen te schaden, is iets dat we ook van onszelf kennen, maar net als bij onszelf verdient dit niet onze woede, maar juist onze compassie, onze vergeving. Zei Jezus niet ook:‘Heer vergeef hen, want ze weten niet wat ze doen’?

Een training van de geest voor alle mensen
De training van de geest die ik presenteer in een seculiere stijl, is geïnspireerd door het onderricht van Zijne Heiligheid de Dalai Lama en heeft zijn wortels in het boeddhisme. Het is gebaseerd op de ontwikkeling van innerlijke menselijke waarden die voor iedereen toepasbaar zijn. Of je nu gelovig bent of niet, iedereen heeft gedachten en gevoelens en iedereen moet ermee leren omgaan. Onze stille, innerlijke kern is geen christen of boeddhist, maar enkel wie we werkelijk zijn, naakt, vrij van alle oordelen, cultuur, religies en concepten. Als we ons realiseren dat ons diepste geluk afhankelijk is van onze staat van geest, dan beseffen we tevens dat ook de obstakels voor dat geluk in onze geest huizen. Het is dan ook aan ons zelf om onze geest te leren transformeren. Dit is waar mijn werk om draait. In de workshops krijg je praktisch gereedschap mee om dit onmiddellijk in je leven te ervaren.

(Dit artikel verscheen eerder in Geloven Onderweg 2013-4)

Meditatie, contemplatie, inspiratie, compassie en verdieping.

Van 1 – 3 april geeft Bert van Baar een weekend in Huissen.
Wil je meer over de inhoud weten: www.bertvanbaar.com
Iedereen is van harte welkom!
Aanmelden: klik hier